İkinci Qarabağ müharibəsi, Azərbaycanın müstəqil bir dövlət olaraq uğurlu inkişafının bir nəticəsi kimi ölkənizin inamlı qələbəsi ilə başa çatdı. Bu sözləri Ceymstaun Fondunun amerikalı analitiki Vladimir Sokor haqqın.az açıqlayıb.

“Yalnız 30 il əvvəl Azərbaycan hələ müstəqil bir ölkə deyildi, sadəcə gələcək bir dövlətin layihəsi idi. Ancaq indi bu layihə parlaq şəkildə həyata keçirildi. Azərbaycan iqtisadiyyat, siyasət və hərbi sahə baxımından güclü dövlət qurumlarına sahib olan güdrətli bir ölkəyə çevrildi. Bu müvəffəqiyyət ilk növbədə prezidentlik institutuna əsaslanaraq əldə edildi. Ölkənin inkişafı bundan qaynaqlandı  və bu amil  Azərbaycanın uğurunun açarı oldu.Qeyd etmək lazımdır ki, prezidentlik institutunun uğurlu fəaliyyəti prezidentlər Heydər Əliyev və İlham Əliyevin şəxsi keyfiyyətləri olmadan mümkün deyildi.”deyə politoloq vurğuladı

“Eyni zamanda, Azərbaycan Qərbə yönəlmiş bir ölkədir” dedi. – Hər şeydən əvvəl mən neft və qaz ixracının qərb istiqamətini nəzərdə tuturam. Bu mənbələrin istismarı Rusiya vəya digərləri ilə deyil,məhz Qərb şirkətləri ilə əməkdaşlıq şəraitində həyata keçirildi.Azərbaycan dövlətinin dünyəvi modeli də Qərbə yönəlmədən xəbər verir ”.

Bütün bu faktorlara Sokor, Bakı ilə Ankara arasındakı qardaşlıq münasibətləri kimi vacib bir amilin əlavə edilməsini lazım olduğunu düşünür. Azərbaycanın Qərbə yönəlməsinə baxmayaraq, Bakının Qərb dünyasından təhlükəsizlik zəmanəti yoxdur. Bu paradoks Qərbin Azərbaycanı səhv qəbul etməsi ilə bağlıdır. Bu, son 30 ilin bir reallığıdır. Qərb Azərbaycanı həqiqi dəyərində qiymətləndirə bilmədi.

“Son illərdə Bakının təhlükəsizliyinin qarantı olmuş Türkiyə tərəfindən Azərbaycan haqqında düzgün qavrayış nümayiş etdirildi ki, bu da açıq şəkildə Qarabağdakı müharibə ilə göstərildi. Üstəlik, Bakı ilə Ankara arasındakı bu münasibətlər qarşılıqlı faydalı əlaqələrə söykənir ”

Azərbaycan Türkiyəyə ən böyük xarici sərmayəçi oldu. Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti SOCAR, Türkiyə iqtisadiyyatına çox sərmayə yatırır. Bunlar Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri, Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəməri və Türkiyənin ən böyük sənaye müəssisələrindən biri olan İzmir yaxınlığındakı Star neft emalı zavodudur və son illərdə TANAP qaz kəməridir. Məhz TANAP sayəsində Azərbaycan Rusiyanı qabaqlayaraq Türkiyəyə ən böyük qaz ixracatçısı oldu. Bu həm bir layihə, həm bir konsepsiya, həm də ilkin bir sərmayədir.  Socor, “TANAP-ın Cənub Qaz Dəhlizi (SGC) fikrini xilas etdiyini söyləmək olar” Avropa bu qaz ixrac marşrutunu qurmaq üçün uğursuz və təcrübəsiz cəhdlər göstərdi. Bununla birlikdə, SGC yaradarkən Avropa Birliyi Nabucco ilə olduğu kimi öz enerji layihələrini də həyata keçirə bilmədiyini göstərdi. Ancaq Azərbaycan qaz ixracı layihəsini Avropaya həyata keçirməyi bacardı. Beləliklə, bu ölkə Türkiyə üçün güclü bir tərəfdaşa çevrildi. Ankaranın Azərbaycanın təhlükəsizliyinə zəmanət verməsi minnətdarlıq deyil, öz dövlət maraqlarını Türkiyənin özü tərəfindən düzgün başa düşməkdir. Və Azərbaycanın uğurları onun üçün geniş inkişaf imkanları açdı. ”

44 günlük Qarabağ müharibəsindən danışan Sokor, Azərbaycan ordusunun mükəmməl döyüş hazırlığı göstərdiyini vurğuladı. “Prezident İlham Əliyev həmişə vurğulayırdı ki, hərbi güc hər bir dövlət üçün qanuni xarici siyasət alətidir. Dəfələrlə işğal altındakı torpaqları azad etmək üçün bütün qanuni metodlardan istifadə etdiyini, qondarma beynəlxalq birliyin və Ermənistanın ölkənin ərazi bütövlüyünü təmin etməkdən imtina edəcəyi təqdirdə, Bakının beynəlxalq normalar və qanunlar çərçivəsində hərbi güc tətbiq edəcəyini bildirirdi. Bu, tam olaraq Qarabağda baş verənlərdi ”deyə politoloq əmindir.

Ekspert xatırladıb ki, 27 ildir ki, Azərbaycan Qarabağ münaqişəsinin ATƏT-in Minsk qrupu çərçivəsində həll olunması üçün danışıqlar aparır. Beynəlxalq ictimaiyyət bu münaqişədə Azərbaycanın haqlı olduğunu qəbul etdi, lakin ələ keçirilmiş Azərbaycan torpaqlarını geri qaytarmaq hüququnu həyata keçirmək üçün heç bir səy göstərmədi. Ancaq Ermənistan danışıqları əngəlləmək üçün hər şeyi etdi. Xüsusilə son iki ildə Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan hökuməti qəsdən sülh danışıqlarına mane oldu. Ermənistanın keçmiş prezidentləri – Köçəryan və Sarkisyan yalnız ATƏT-in Minsk qrupu çərçivəsində münaqişənin həllini təqlid etməklə məşğul olmuş, yalnız danışıqlarda iştirak etdikləri görünüşü yaratmışdılar. Paşinyanın isə ümumiyyətlə danışıqlar prosesindən çəkildi
Halbuki Azərbaycan, əksinə, əvvəllər heç müzakirə masasında olmayan yeni təkliflər irəli sürdü. Təəssüf ki, Qərb diplomatları Paşinyandan problemin həlli üçün tədbir görməsini tələb etmək üçün heç bir şey etmədi. Həmsədrlərdən heç biri Ermənistan prezidentinə danışıqları maneə törətdiyini deməyib, baxmayaraq ki, Qərb danışıqlar prosesini iflic edənin İrəvan olduğunu başa düşürdü.

Analitik qeyd edir ki, Qərb ictimaiyyəti arasında hakim mövqenin güc tətbiqinin heç bir halda yolverilməz olduğu fikridir. “Qərb hesab edir ki, siyasi mübahisələr hərbi yolla həll edilə bilməz. Ancaq bu təmiz riyakarlıqdır. Azərbaycan bu qərarın yalan olduğunu inandırıcı şəkildə sübut etdi. Siyasi həll üçün ilkin şərtlər yaradan döyüş meydanındakı hərbi gücdür. Hərbi güc problemin siyasi həllindən əvvəldir.

Prezident İlham Əliyev Qarabağ münaqişəsinin yalnız hərbi-siyasi həlli olduğunu söyləyərkən tamamilə haqlı idi. Və Azərbaycan hər iki mərhələni keçib: hərbi və siyasi. Bütün bunlar münaqişənin həllinə dair diplomatik səylərin nəticəsiz qalmasından sonra edildi. Danışıqların uğursuz olmasına, birincisi, Ermənistanın hərəkətləri, ikincisi, Qərbin Ermənistana təsirinin olmaması səbəb oldu.

“Bu gün Bakıda Qərbə inam səviyyəsinin niyə azaldığı tamamilə başa düşüləndir. Şərti Qərb yalnız Azərbaycanın deyil, bütövlükdə bütün bölgənin inamını itirdi və bu səbəbdən də özünü Cənubi Qafqazdakı diplomatik və hərbi proseslərdən kənarda tapdı və qərar qəbul etməkdə iştirak edə bilmədi. Bölgə aktorları – Rusiya, Türkiyə və Azərbaycan tərəfindən iradəli bir qərar verildi. Ermənistan bu prosesə yalnız uduzan tərəf kimi qatıldı. Hər şeyə Bakı, Ankara və Moskva arasında qərar verildi ”deyə politoloq hesab edir.