Bir çox elmi nailiyyətlərə baxmayaraq, xərçəng, hələ də müalicəsi çox çətin olan bir xəstəliklərdən biridir. Ancaq indi xərçəng hüceyrələrini intihara və bir-biri ilə mübarizəyə sövq edən bir üsul hazırlanıb.

Elm adamları, xərçəng hüceyrələrini Troya atlarına çevirən modulyar genetik sxem yaradıblar. Bu modulyar sxem, dərmana davamlı xərçəng hüceyrələrinin öz-özlərini məhv etməklərinə və öldürməklərinə imkan verir. Burada əsas yenilik iki genin və ya iki yeni “açar”ın tətbiqini nəzərdə tutur. Birinci əsas odur ki, genetik cəhətdən dəyişdirilmiş hüceyrələr, müəyyən bir dərmana məruz qaldıqda xərçəng hüceyrəsi populyasiyasının qalan hissəsi ilə rəqabət aparır, daha doğrusu, üstünlük təşkil edir. İkinci açar isə daha sonra dəyişdirilməmiş qonşuları ilə birlikdə hazırda dominant olan dəyişdirilmiş hüceyrələri öldürən bir toksin buraxır.

Nature Biotechnology-də nəşr olunan və patent üçün müraciət edilən bu texnika, mövcud xərçəng müalicələri ilə əsas problemi dəf edir. Məlum olduğu kimi, xərçəng hüceyrələri, müalicədən sonra sağ qalmağa imkan verən müqavimət mexanizmləri inkişaf etdirə bilirlər. Bu səbəbdən xərçəng hüceyrələri, bir müddət sonra müalicə üçün istifadə olunan dərmanlara qarşı müqavimət göstərə bilərlər. Bunun qarşısını almaq üçün həkimlər, tez-tez şişlərə müxtəlif yollarla hücum edən dərman birləşmələrindən istifadə edirlər. Ancaq müalicəsi çətin olan xərçənglərdə bu seçimlər kifayət qədər məhduddur.

Yeni texnika, tamamilə fərqli bir yanaşma tətbiq edir. O, yeni dərmanlar və ya hədəflər tapmaq əvəzinə, şişin sürətlə təkamül etmək qabiliyyətindən yararlanır və sadə bir şəkildə buna ona qarşı istifadə edir. Bu ikiqat açar metodunun ilk addımında elm adamları geni dəyişdirilmiş hüceyrələrin sayını çoxaldır və onları dominant edir, sonra ikinci açarı aktivləşdirir. İkinci açar, dəyişdirilmiş hüceyrələrin həm dəyişdirilmiş, həm də qonşu dəyişdirilməmiş hüceyrələri öldürə bilən toksin istehsal etməsinə səbəb olan intihar genini ehtiva edir. Bu, həqiqətən vacibdir. Çünki siz şişin yenidən böyüməsinin qarşısını almaq üçün yox etmək istədiyiniz populyasiyanı mahiyyət etibarı ilə aradan qaldırırsınız.

Bu texnikanın işləyəcəyini görmək üçün komanda, siçanlar üzərində ağciyər xərçənginə əsaslanan təcrübələr aparıb. Təcrübələr nəticəsində bir ovuc mühəndis hüceyrəsi xərçəng hüceyrələrinin populyasiyasını ələ keçirə və yüksək səviyyəli genetik heterojenliyi aradan qaldıra bilib. Tədqiqat məqaləsinə görə, genetik cəhətdən dəyişdirilmiş hüceyrələr, 20 gün ərzində orijinal hüceyrələr üzərində dominant olaraq qalıblar. 80-ci gündə isə şişlər tamamilə geriləyib. Tədqiqatçılar, hazırda bu genetik sxemi, təhlükəsiz və seçici şəkildə böyüyən şişlərə və nəticədə metastatik xəstəliyə tətbiq etmək üçün necə tərcümə edəcəkləri üzərində çalışırlar.

technote.az